UNICEF cảnh báo tình trạng béo phì gia tăng đáng báo động ở trẻ em

Báo cáo mới đây của UNICEF cho thấy, tỷ lệ trẻ em thừa cân và béo phì ở Đông Á và Thái Bình Dương đã tăng hơn gấp đôi trong hai thập kỷ qua, với hơn 113 triệu trẻ em và thanh thiếu niên hiện đang bị ảnh hưởng. Điều này khiến khu vực này trở thành nơi có số trẻ em thừa cân nhiều nhất trên thế giới - cứ bốn trẻ em thừa cân trên toàn cầu thì có một trẻ em sống tại đây.

Báo cáo "Xoay chuyển tình thế về thừa cân ở trẻ em tại Đông Á và Thái Bình Dương – Xây dựng môi trường thực phẩm tốt hơn cho trẻ em", cảnh báo tình trạng thừa cân ở trẻ em đang ở mức đáng lo ngại trên toàn khu vực, với hơn 15% trẻ em và thanh thiếu niên bị ảnh hưởng ở 30 trong số 33 quốc gia. Tại Việt Nam, báo cáo ghi nhận tỷ lệ thừa cân và béo phì ở trẻ em từ 5–19 tuổi tăng mạnh — từ 8,5% năm 2010 lên 19% năm 2020. Báo cáo cũng nhấn mạnh rằng tình trạng suy dinh dưỡng đang giảm, trong khi béo phì lại tăng gần gấp đôi so với tỷ lệ trẻ nhẹ cân, một sự đảo chiều đáng chú ý cho thấy suy dinh dưỡng đang chuyển sang những hình thức mới và nguy hiểm hơn.

“Mọi trẻ em đều có quyền được hưởng thực phẩm bổ dưỡng, thế nhưng trên khắp khu vực, các em liên tục bị nhắm tới với những sản phẩm không lành mạnh đe dọa sức khỏe,” bà June Kunugi, Giám đốc UNICEF Khu vực Đông Á và Thái Bình Dương cho biết.

Trẻ em thừa cân có nguy cơ cao mắc tiểu đường và các vấn đề sức khỏe khác, cũng như bị kỳ thị ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần. Nếu không có biện pháp can thiệp, những gánh nặng này có thể theo các em suốt cả tuổi trưởng thành.

Chiến dịch tiếp thị đồ ăn vặt rầm rộ, nhãn mác gây hiểu lầm, cùng làn sóng thực phẩm siêu chế biến không lành mạnh đang thúc đẩy cuộc khủng hoảng. Tại Việt Nam, doanh số bán các thực phẩm không lành mạnh này tăng vọt 257% trong giai đoạn 2017–2021; tại Lào, tăng 136%. Gần 8 trong 10 thanh thiếu niên ở Đông Nam Á ăn đồ ăn nhẹ hoặc thịt siêu chế biến, trong khi hai phần ba uống đồ uống có đường.

Trẻ em bị nhắm mục tiêu bởi quảng cáo trên truyền hình, trường học, siêu thị và trực tuyến, thường sử dụng nhân vật hoạt hình và giai điệu vui nhộn để kích thích tiêu dùng. Tại Thái Lan, quảng cáo thực phẩm không lành mạnh chiếm ưu thế trong khung giờ trẻ em xem TV nhiều nhất.

Tình trạng thừa cân và béo phì không chỉ ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe và việc học tập của trẻ, mà còn tạo gánh nặng lớn cho gia đình, hệ thống y tế và nền kinh tế.

Dự báo đến năm 2030, chi phí này có thể lên tới 2% hoặc hơn trong GDP ở hầu hết các quốc gia Đông Á và Thái Bình Dương, đe dọa sự phát triển lâu dài của khu vực.

Trên khắp khu vực, những hành động mạnh mẽ đang dần hình thành. Thái Lan đã hoàn thiện dự thảo luật nhằm hạn chế quảng cáo đồ ăn vặt, bao gồm lệnh cấm sử dụng nhân vật hoạt hình, quảng cáo trong khung giờ trẻ em xem TV nhiều nhất và tài trợ của các công ty.

Việt Nam đã phê duyệt luật thuế đầu tiên đối với đồ uống có đường, dự kiến đạt 10% vào năm 2028. Tại Malaysia, Chính phủ đã siết chặt thuế đường như một phần của “cuộc chiến chống đường” trên toàn quốc, với sự hỗ trợ của UNICEF nhằm bảo đảm chính sách phù hợp với các tiêu chuẩn toàn cầu.ạ/InUNICEF kêu gọi một sự chung tay của toàn xã hội để xoay chuyển tình thế về tình trạng thừa cân ở trẻ em. UNICEF đề xuất hành động trên 5 phương diện:

• Chính phủ: Cấm quảng cáo đồ ăn vặt nhắm vào trẻ em, áp dụng nhãn cảnh báo dinh dưỡng trên mặt trước bao bì, đánh thuế đồ uống có đường, và biến trường học thành khu vực thực phẩm lành mạnh với nguồn nước sạch, an toàn.
• Ngành công nghiệp thực phẩm và đồ uống: Điều chỉnh công thức sản phẩm nhằm giảm lượng đường, muối và chất béo, chấm dứt các hình thức tiếp thị mang tính lợi dụng nhắm vào trẻ em.
• Các nhà bán lẻ: Sắp xếp lại cửa hàng bằng cách đưa đồ uống có đường và đồ ăn vặt ra khỏi tầm mắt, đồng thời dành nhiều không gian và quảng bá hơn cho thực phẩm tươi, bổ dưỡng.
• Trường học: Cung cấp bữa ăn lành mạnh, lồng ghép bài học về dinh dưỡng, và bảo đảm mọi trẻ em đều được tiếp cận nguồn nước uống sạch miễn phí.
• Cộng đồng và thanh thiếu niên: Lên tiếng và yêu cầu xây dựng môi trường thực phẩm lành mạnh hơn, đồng thời buộc các nhà lãnh đạo chịu trách nhiệm bảo vệ quyền của trẻ em.

“Quyền được lớn lên khỏe mạnh của trẻ phụ thuộc vào những lựa chọn chúng ta đưa ra ngay hôm nay”, bà Kunugi nhấn mạnh. “Cần có sự hợp lực giữa chính phủ, doanh nghiệp, trường học và cộng đồng để ngăn chặn chế độ ăn không lành mạnh định hình cả một thế hệ”.