Nghệ sĩ ưu tú Phạm Thị Điền: Bán 8 tạ thóc học hát, tuổi 80 vẫn miệt mài dạy ca trù miễn phí

Nghệ nhân ưu tú Phạm Thị Điền sinh năm 1941 trong một gia đình ở mảnh đất tổ nghề ca trù Lỗ Khê nên từ nhỏ bà đã thấm niềm đam mê văn nghệ.

Cùng với đó bà còn được ông trời ưu ái ban cho chất giọng trong, khỏe để Nghệ nhân Phạm Thị Điền có thể hát tốt được nhiều thể loại từ chèo đến quan họ, chầu văn… Tuy nhiên, bà Phạm Thị Điền lại chọn cho mình môn nghệ thuật khác để theo đuổi và thành danh.

Năm 1993 ca trù Lỗ Khê được phục dựng, đó cũng là lúc bà Phạm Thị Điền tìm hiểu và học hát ca trù.

“Ngày ấy, khi thấy tôi lân la hỏi, các cụ bảo hát ca trù khó lắm. Tôi cũng biết là khó, nhưng không hiểu sao tôi vẫn rất thích, nên thường xuyên mở đài nghe, rồi tập hát theo. Thế rồi càng nghe nhiều, tôi càng mê nên quyết tâm theo học nghệ nhân Phạm Thị Mùi học hát”, Nghệ nhân Phạm Thị Điền kể lại.

Học hát ca trù vốn rất khó nên bà Phạm Thị Điền khi đó đã phải tự mày mò, lắng nghe từng nhịp phách, từng câu hát rồi tự tập theo.

Không có người đánh đàn, bà thuyết phục chồng đi học đàn về để đệm cho mình tập hát. Thương vợ, ông Nguyễn Văn Hân, chồng bà đã đi học đàn và thế là hai vợ chồng bà trở thành một cặp luyện đàn hát.

Nhưng việc học hát ca trù với bà Điền khi đó cũng chỉ là những lần tranh thủ lúc rảnh rỗi để nghe và học. Bà tập gõ phách cả lúc xem ti vi, khi sắp đi ngủ, gõ kiểu này chưa ổn lại tập kiểu khác cho đến khi nào ưng mới thôi.

Thậm chí, nhiều hôm ngồi ăn cơm bà cũng “lơ đãng” gõ cả trong bữa ăn đến nỗi cô con gái nhỏ của bà nghe nhiều cũng thuộc nhịp để có thể nhắc mẹ.

“Vì đam mê với nghệ thuật ca trù tôi đã phải bán 8 tạ thóc để đầu tư vào học. Tôi không biết đàn nhưng tôi biết cách dạy chồng tôi đàn nên bất cứ có cuộc thi hay tham gia hát ở đâu tôi cùng chồng đều tham gia”, Nghệ nhân ưu tú Phạm Thị Điền chia sẻ.

Trải qua thời gian dài cần mẫn tập luyện, giọng hát của Nghệ nhân ưu tú Phạm Thị Điền trở nên mượt mà hơn, tay phách cũng nhịp nhàng hơn. Tay đàn của ông Nguyễn Văn Hân, chồng bà từ chỗ cứng queo cũng dần mềm mại, nhuần nhuyễn hơn. Không ít người khi thấy hai vợ chồng bà dắt nhau học đàn hát đều lắc đầu ngán ngẩm bảo “tội gì vất vả thế”. Những lúc như thế bà Phạm Thị Điền chỉ cười: “Mình không hề thấy vất vả vì mình đang được làm điều mà mình rất thích”.

28 năm miệt mài với ca trù, đến nay bà Phạm Thị Điền đã biết hát khoảng 25 thể cách khác nhau của ca trù như dâng hương, thét nhạc, hát nói, gửi thư, hát ru, hát nói, hát mưỡu… Tuy tuổi đã ngoài 80 tuổi giọng nhưng nhờ thời gian dài luyện hát nên tiếng hát của bà vẫn mượt mà, nhuần nhuyễn mà nhiều người nghe nhận xét giọng hát của bà có các “hột” luyến nảy một cách tự nhiên.

Về những nhận xét trên nghệ nhân ca trù cho biết, để đạt được đến độ “nổ” hột hàng tràng một cách tự nhiên, ngân, rung, nhấn, vuốt “nuột” như hiện nay… bà đã phải tự mình khổ luyện hàng chục năm trời, chứ không phải tự nhiên có được.

Bác Nguyễn Văn Đạm - Chủ tịch Câu lạc bộ Ca trù Lỗ Khê chia sẻ: “Bà Phạm Thị Điền là một trong những nghệ nhân hát ca trù lâu năm nhất tại Lỗ Khê. Mặc dù tuổi đã cao nhưng giọng hát của bà vẫn hay như thời còn trẻ. Bà là một trong những người đã đào tạo ra rất nhiều thế hệ học hát ca trù như Nghệ nhân ưu tú Phạm Thị Mận, Nghệ nhân ưu tú Pham Thị Vân và thế hệ trẻ nhất ở đây là ca nương Thục Trinh”.

Với những đóng góp của mình cho ca trù, năm 2019 bà Phạm Thị Điền được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu nghệ nhân ưu tú như một sự ghi nhận đối với bà. Ở tuổi 80 nhưng hiện tại Nghệ nhân ưu tú Phạm Thị Điền vẫn dành thời gian truyền dạy ca trù miễn phí cho lớp trẻ.

“Mong muốn lớn nhất của tôi bây giờ là mong sao có thể truyền dạy được nghệ thuật ca trù cho thật nhiều học trò, để các em gìn giữ nghệ thuật ca trù cho các thế hệ mai sau”, Nghệ nhân ưu tú Phạm Thị Điền bày tỏ.