Polyp mũi: Nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị và phòng bệnh

1. Nguyên nhân gây bệnh polyp mũi

Các polyp mũi được hình thành từ lớp niêm mạc của mũi hoặc của các xoang (là bốn khoang trống phía trên và sau mũi). Polyp mũi là hậu quả của các phản ứng viêm tiếp diễn do nhiễm vi khuẩn hoặc virus, do dị ứng hoặc do phản ứng miễn dịch của cơ thể chống lại các vi nấm.

Việc bị viêm mạn tính khiến các mạch máu ở niêm mạc mũi hoặc xoang tăng tính thấm, qua đó tạo điều kiện cho nước tích tụ trong các mô. Theo thời gian, các mô ứ nước này sẽ bị tác động của trọng lực kéo xuống dưới, dồn lại, hình thành các polyp.

Dựa trên nguyên tắc cơ bản trên, các yếu tố nguy cơ gây nên sự hình thành polyp mũi gồm:

• Hen suyễn: Đây là nguyên nhân khiến đường hô hấp bị viêm và tắc nghẽn.
• Viêm xoang dị ứng do vi nấm: Tình trạng dị ứng nặng với nấm trong môi trường.
• Viêm xoang mạn tính.
• Xơ nang, rối loạn di truyền dẫn tới sản xuất và tiết ra chất dịch bất thường, đặc biệt chất nhầy từ màng mũi và xoang.
• Yếu tố di truyền cũng có thể đóng góp vào việc hình thành polyp mũi.

Ai cũng có thể bị bệnh polyp mũi, nhưng bệnh xảy ra chủ yếu ở người trên 40 tuổi và ở trẻ em bị các bệnh như hen phế quản, viêm xoang mạn tính…

2. Triệu chứng bệnh polyp mũi

Polyp nhỏ thường không gây ra vấn đề gì nghiêm trọng, nhưng nếu khi kích thước lớn chúng sẽ làm tắc và gây khó thở đường mũi, điều này dẫn đến việc thở bằng miệng. Các triệu chứng của polyp mũi bao gồm:

• Nghẹt mũi kéo dài.
• Sổ mũi thường xuyên.
• Thường xuyên chảy máu cam.
• Giảm hoặc mất khứu giác.
• Mất vị giác.
• Đau nhức mặt hoặc nhức đầu.
• Đau vùng răng hàm trên.
• Cảm giác đè nặng trên mặt và trán.
• Ngáy to, ngáy nhiều.
• Nhức đầu âm ỉ.
• Viêm đa xoang mạn tính.

Các mức độ bệnh Polyp mũi

Bệnh polyp mũi có 4 mức độ:

• Mức độ 1: Khối polyp còn nhỏ, chỉ có thể phát hiện bằng nội soi mũi xoang.
• Mức độ 2: Khối polyp phát triển vừa, có thể phát hiện nếu khám mũi bằng đèn Clar (đèn đội đầu trong khám tai mũi họng).
• Mức độ 3: Khối polyp to lên và lấp hết hốc mũi. Nó làm nghẹt mũi và gây ảnh hưởng đến việc thở qua mũi, ngửi. Chỉ cần dùng ngón tay nâng đỉnh mũi lên rồi soi gương cũng có thể nhìn thấy dễ dàng.
• Mức độ 4: Khối polyp phát triển quá lớn khiến hốc mũi bị lấp kín mít và ló ra ngoài mũi. Lúc này khối polyp hơi đục và chắc, có thể quan sát được rõ ràng.

3. Bệnh polyp mũi có nguy hiểm không?

Polyp mũi tuy không gây nguy hiểm trực tiếp tới tính mạng nhưng có thể dẫn tới những biến chứng nguy hiểm khác như:

• Viêm xoang cấp hoặc mạn tính.
• Ngưng thở lúc ngủ: Một tình trạng nguy hiểm trong đó bệnh nhân sẽ ngưng thở và thở lại nhiều lần trong khi ngủ (sleep apnea).
• Biến dạng khuôn mặt: Cấu trúc của mặt bị biến đổi gây song thị hoặc hai mắt xa nhau một cách bất thường. Biến chứng này hiếm gặp và thường xảy ra ở những bệnh nhân bị xơ nang phổi.

Do đó, các chuyên gia khuyến cáo nên đến ngay các cơ sở y tế để kiểm tra khi phát hiện thấy bất cứ dấu hiệu nào của bệnh polyp mũi.

4. Cách phòng ngừa polyp mũi

Bạn có thể tự giúp bản thân giảm khả năng mắc polyp mũi hay ngăn polyp mũi tái phát bằng những cách sau:

• Kiểm soát dị ứng và hen suyễn. Thực hiện theo các lời khuyên điều trị của bác sĩ. Nếu các triệu chứng của bạn không được kiểm soát tốt, hãy gọi cho bác sĩ để trao đổi tình trạng bệnh.
• Tránh các chất gây kích thích mũi. Tránh hít phải các chất trong không khí có khả năng gây viêm hoặc kích thích mũi xoang, chẳng hạn như các chất dị ứng, khói thuốc lá, khói hóa chất và bụi.
• Giữ vệ sinh tốt. Rửa tay thường xuyên và kỹ lưỡng. Đây là một trong những cách tốt để bảo vệ bạn khỏi vi khuẩn và virus có thể gây viêm mũi.
• Dùng nước rửa mũi. Sử dụng nước muối sinh lý (natri clorua 0.9%) hoặc các loại nước rửa mũi khác để làm sạch mũi. Điều này có thể làm sạch các chất nhầy và loại bỏ các chất gây dị ứng và kích thích.
• Tăng cường hệ miễn dịch: Ngủ đủ giấc, áp dụng chế độ ăn cân bằng và tập thể dục thường xuyên.

5. Điều trị polyp mũi

Dựa vào mức độ polyp, tình trạng sức khỏe của bệnh nhân mà bác sĩ sẽ tư vấn lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp. Với mục tiêu điều trị là làm teo polyp mũi hoặc loại bỏ hoàn toàn để tránh ảnh hưởng đến hoạt động hô hấp cũng như biến chứng nguy hiểm.

Điều trị polyp mũi bằng thuốc

Thường áp dụng với polyp mũi nhỏ.

Thuốc steroid có tác dụng tốt trong việc thu nhỏ kích thước polyp cũng như cải thiện các triệu chứng nghẹt mũi.

Steroid dạng xịt được dùng trong điều trị polyp mũi. Thuốc tác dụng trực tiếp đến polyp và niêm mạc mũi, giúp xoa dịu cơn khó chịu, giảm sổ mũi và tắc nghẽn mũi. Dù tác dụng khá nhanh song nếu ngưng dùng thuốc, polyp mũi có thể gây triệu chứng trở lại do không được loại bỏ hoàn toàn.

Steroid dạng uống hoặc tiêm tĩnh mạch sẽ tác dụng toàn thân, thường chỉ định nhất là prednisone, có thể sử dụng khi steroid dạng xịt không đem lại tác dụng tốt. Sử dụng steroid lâu dài không được khuyến cáo vì nguy cơ gây tác dụng phụ như tăng nhãn áp, tích nước, huyết áp cao…

Uống hoặc tiêm steroid lâu dài còn gây giảm sức đề kháng, từ đó tăng nguy cơ nhiễm trùng kết hợp với polyp mũi dẫn đến nhiễm trùng xoang rất khó điều trị. Do đó, khi dùng steroid điều trị bác sĩ thường kê uống cùng thuốc kháng histamin hoặc thuốc kháng sinh.

Phẫu thuật polyp mũi

Chỉ định phẫu thuật polyp mũi sẽ được bác sĩ cân nhắc khi kích thước polyp quá lớn và khi thuốc uống không hiệu quả.

Cách phẫu thuật còn tùy vào số lượng và vị trí của polyp:

- Đối với các polyp nhỏ và đơn độc, bác sĩ có thể tiến hành cắt bỏ dễ dàng bằng một dụng cụ cơ học nhỏ để hút hoặc một máy vi cắt lọc. Sau khi phẫu thuật phải điều trị tình trạng viêm kèm theo, bác sĩ sẽ cho dùng thuốc xịt mũi có chứa corticosteroid và thuốc kháng sinh và cả thuốc corticosteroid đường uống để hỗ trợ điều trị.

- Nội soi xoang là một kỹ thuật rộng hơn, không chỉ cắt polyp mà còn giúp mở cả phần xoang, nơi các polyp mũi hình thành. Phẫu thuật nội soi chỉ là những vết rạch rất nhỏ nên vết mổ sẽ nhanh chóng lành và ít gây đau đớn. Việc phục hồi hoàn toàn sau khi phẫu thuật polyp mũi cũng phải mất đến vài tuần.

Polyp mũi ngay cả khi đã được điều trị phẫu thuật triệt để vẫn có nguy cơ tái phát, nên người bệnh phải đi tái khám định kỳ.