Thiền và định

Và con người đã sáng tạo ra biết bao nhiêu tư thế: thiền đi (kinh hành), thiền đứng, thiền nằm (buông thư), thiền ngồi (toạ thiền)…Nó ra đời từ trước thời Đức Phật. Các hệ phái các tu sĩ, các thuật sĩ yoga đã tu tập, ứng dụng cho mục đích của mình.

Thiền và Định chỉ hai mặt hình thức với nội dung (hay công năng) là 2 mặt trong một chính thể. Nếu định là điều muốn hướng đến thì thiền là tư thế để đạt tới. Sự nhầm lẫn khái niệm đưa người ta đến thực trạng thiền mà không định, hay định mà không thiền. Xin đọc loạt bài “Nghẽn tắt”, “Khai thông”, “Luận về tứ đại”, “Trở vế số không”, “Thiền chữa bệnh”… để thấy sự “cân bằng” và thấu hiểu hơn về tứ đại.

Sự cân bằng làm chậm lại, làm đứng yên (tưởng như đứng yên thôi) trước sức vận hành không ngừng nghỉ của hành trình sinh-trụ-hoại-diệt, càng đi nhanh càng tiến về cái chuyển dịch, hoại diệt, cái chết…nhanh hơn. Có nghĩa rằng dù bạn cố đứng yên vẫn không ra khỏi định luật tự nhiên. Nhưng ít nhất, “đứng yên”, bạn vượt qua những rối nhiễu, mất cân bằng tứ đại, bạn bệnh tật, suy yếu, bạc nhược, liệt tuệ….dẫn đến bệnh tật và cái chết.

Thiền định điều tiết hai hiệu dụng: Định tâm và định thân, sự chú mục đến phần nào nhiều ít ra sao tuỳ vào từng pháp môn. Nhưng như đã nói ban đầu, do sự nhầm lẫn mà có tình trạng thiền mà không định hay định mà không thiền. Sự chú mục thông thường chỉ vào một (ví dụ tâm) nhưng hiệu dụng kèm theo của phần kia (thân) dù không phải là mục đích ban đầu nhưng vẫn chuyển dịch, tương tác. Thiền chánh niệm, Thiền định tâm linh, thiền tập trung, thiền chỉ, thiền quán, thiền chuyển động, thiền thần chú, thiền siêu việt, thiền buông thư, thiền tâm từ…không thể kể hết.

Theo năm tháng, sự phát triển của thiền định dần có nhiều đổi khác. Khi mà con người nhận ra thiền có khả năng chữa bệnh, nhiều pháp môn đã lần lượt ra đời họ nhận ra sự khác biệt thân-tâm và hướng đến thu liễm tất cả vào thiền như Vi Diệu Pháp Hành Thiền, Dưỡng Sinh Tâm Thể, Trường Sinh Học, Nhân Điện…

Thiền chữa bệnh đơn giản là vô tình tìm về sự cân bằng tứ đại như trên đã nói. Những hiện tượng bám đuổi của con người vào chú thuật thần quyền, vào khoa học, vào tâm linh, thậm chí tổng hợp thành khoa học tâm linh. Vẫn là những mày mò tìm kiếm, sáng tạo không mệt mỏi chỉ để..thoả mãn mục đích tìm kiếm lúc đầu để rồi lại quay ngoắt từ pháp môn này sang pháp môn khác.

Thực ra các pháp môn thiền chữa bệnh vẫn chỉ biết đến giá trị của thiền định vẫn chỉ là sự chuyển dịch tư tưởng, tác động đến tư thế thiền định (quan trọng là điểm này) chứ không nghĩ rằng tư thế thiền định tự nó làm thay đổi, thông suốt dòng chảy năng lương như các tư thế yoga. Hiểu đúng, hiểu đủ, cùng với việc thiền và định người ta áp dụng những phương pháp khai thông khác để phối hợp hổ trợ thiền đi đến sự hoàn thiện. Giải quyết tốt tình trạng quanh quẩn thiền mà không định, chưa định, (tâm loạn động hay các hiện tượng tẩu hoả nhập ma…có những người định mà không thiền. (tĩnh tâm, xả tâm, ly dục).

Thế nào là thiền không định.

Trưởng lão Thích Thông Lạc phân tích đại khái những lời gốc Phật dạy về thiền xả tâm cho thấy đó là bài học buông và chính giai đoạn đầu của thiền, giai đoạn thông thường “thiền mà không định”. Không phẫn nộ vọng niệm/ Không thuỳ miên giải đãi…giai đoạn đầu tiên đó là giai đoạn thanh lý tiềm thức, nhiều người đã khó chịu với bao nhiêu thứ tạp niệm đan xen. Đó là giai đoạn thiền mà không định mà nhiều pháp môn dạy chú ý tập trung vào luân xa, loai bỏ niệm khởi,.v.v…

Chúng ta cứ đi theo con đường mình tuỳ thích, nhưng căn bản mà Đức Phật đã dày công khám phá và truyền đạt lại thì chớ lãng phí, bỏ qua. Đó là hoạt động của thân và tâm. Rất nhiều hành giả tỏ ra “hiểu biết” khi thuyết rằng thân tâm là một, không đúng. Nhưng bảo thân tâm là hai cũng sai. Là hai tức mất một phải còn một nhưng không đâu, mất tất cả đấy. Là một cũng sai nốt vì sự hoạt động thân-tâm cứ tuỳ tiện, mỗi người một phách (phóng dật). Và vì vậy mà luyện tập thiền định. Mỗi con người bao gồm 5 uẩn: Một hình tướng vật lý (Sắc) và 4 thuộc tinh thần, phần linh hồn (Thọ, Hành và Tưởng, Thức). Hai phần thân và tâm tuy hai mà một, tuy một mà hai không tách rời như âm với dương. Âm trong dương, dương trong âm.

Đức Phật dạy nhất tâm là định đã bị ngộ nhận ở đây. Nhất tâm tức sự hợp nhất thân tâm mà âm dương là hai mặt tương tác đó của thân tâm. Và trong 5 chi thiền được điều hợp, sử dụng để có sơ thiền, đó là tầm, tứ, hỉ, lạc và nhất tâm là vậy. Trong đó tầm là hoạt động tư duy, tứ thuộc về nhận thức (tất cả đều có cả thiện và ác) và nhất tâm chính là sự hợp nhất, thuần thục không trái nhau.

Do không hiểu giá trị tầm và tứ, đa phần các phái thiền hướng dẫn học viên “gạt bỏ tạp niệm” tức loai bỏ, ức chế tứ. Phương pháp vô tình ức chế ý thức một cách phí sức, hoài công. Điều cần nói thêm ở đây, nó không hoàn toàn gây hại thiền định, nhưng kéo dài thiền mà không định. Tâm tạp niệm là tâm rôi nhiễu, lo lắng, sợ hãi, buồn bực, khổ sở…(ác pháp) phải xả bỏ.

Ngay từ đầu cơn đau hành thiền (cảm thọ) là tín hiệu của chướng ngại, ác pháp, tồn dư trên kinh mạch, khí huyết, nó liên thông với tầm, với tứ (nhận thức). Những hành giả mà tâm hành dễ điều khiển, dễ bị thôi miên thường gà gật, sau vài phút ức chế ý thức đi vào hôn trầm thuỳ miên, “ngồi thiền như con cóc”. Nhưng đáng sợ hơn đó là tình trạng “thần kinh giả” “ngủ ấm ma” “ma nhập”.

Tôi đã chứng kiến nhiều “ca” thần kinh giả gầm lên như con hổ, hay người bị vong một người đã khuất nhập vào. Bản thân con tôi, một người “trầm cảm” theo cách gọi của Phân Tâm Học hay. Cơn hoang tưởng bị truy sát, bị theo dõi v.v…Do tưởng hoàn toàn làm chủ, tất cả “kho tiềm thức” mặc sức tung hoành.