Kham nhẫn để bước qua suy sụp tinh thần

Tại sao tôi lại muốn nói về “growth mindset”?

Cách đây 21 năm, tôi từng đến thuyết trình tại một trường đại học nổi tiếng của Mỹ - Stanford. Tại đó, một giáo sư tâm lý học - cô Carol Dweck - đã tiến hành các nghiên cứu và đưa ra khái niệm này.

Khi nghiên cứu con người, người ta thấy rằng chỉ số IQ của mỗi người có thể tương đương nhau, nhưng tại sao có người thành công còn có người thì không? Trong các kỳ thi, điểm số cũng tương tự, nhưng cuộc đời lại khác biệt. Nguyên nhân sâu xa mà vị giáo sư phát hiện ra là do sự khác biệt về “mindset” - tư duy.

Bà đã đưa ra ví dụ: Khi yêu cầu các học sinh lớp 5 làm bài toán lớp 5, tất cả đều làm được vì là học sinh giỏi. Giáo sư khen rằng các em rất giỏi và các em cũng tin điều đó.

Khi chưa gặp khó khăn thì chưa thể biết ai có tư duy như thế nào. Vì vậy, giáo sư cho các em thử thách bằng một bài toán trình độ lớp 7 - cao hơn hai lớp.

Kết quả là hầu hết các em không giải được - điều này bình thường vì bài toán quá sức với lứa tuổi. Tuy nhiên, sau khi không giải được, các em chia thành hai nhóm: một nhóm bị suy sụp tinh thần, nhóm còn lại thì không.

Nhóm bị suy sụp không còn quan tâm, không hứng thú, cho rằng bài khó quá và bỏ cuộc. Trong khi đó, nhóm còn lại tuy không biết cách giải nhưng vẫn tìm lối thoát - thử suy nghĩ từ góc này, từ góc kia. Họ không từ bỏ.

Điều này giống như trong truyền thuyết Mahajanaka - một chiếc thuyền chở 500 người gặp bão lớn. Khi nhận ra sắp chìm, 499 người từ bỏ hy vọng, không tìm cách sống sót. Chỉ có một người không từ bỏ - Mahajanaka.

Mahajanaka không biết chắc sẽ sống sót, nhưng vẫn ăn lương khô, bôi thân bằng dầu để tránh lạnh, bỏ thức ăn vào túi và quyết định bơi. Những người khác từ bỏ và trở thành mồi cho cá. Chỉ mình ông bơi - bơi 1 giờ, 1 ngày, rồi 2 ngày…

Ông không biết mình đang đi đúng hướng, không biết có được cứu không. Nhưng ông không từ bỏ. Vào ngày thứ 7, nàng tiên Manimekhala xuất hiện và cứu ông. Còn 499 người thì không.

Dù không biết đáp án, Mahajanaka vẫn không từ bỏ. Ông không biết mình sẽ đến bờ hay không, nhưng vẫn tin tưởng và hành động.

Khi nàng tiên hỏi: “Ngươi không sợ chết sao? Vì sao lại cứ bơi mãi thế này?”, ông đáp nhẹ nhàng, không tức giận, không suy sụp. Ông có một tinh thần mạnh mẽ và khả năng điều tiết cảm xúc rất cao - EQ rất tốt.

Người có tinh thần vững chắc không dễ rơi vào tuyệt vọng hay nóng giận. Người nóng nảy thường dễ nản chí. Người có tinh thần vững là người có thể kham nhẫn lâu dài.

Khi gặp khó khăn, Mahajanaka không nghĩ cho riêng mình. Ông nghĩ nếu ông từ bỏ, hậu thế sẽ trách ông. Ông còn nghĩ đến mẹ mình - người mẹ đơn thân đã nuôi ông khôn lớn. Nghĩ đến cha ông - nhà vua đã mất. Nghĩ đến thần dân đang bị áp bức. Vì tất cả, ông phải sống.

Đây là tâm “vị tha” - altruism, nghĩ cho người khác, hy sinh vì đại chúng. Người sống với tâm vì người như vậy sẽ không dễ dàng từ bỏ.

- Nếu so với Mahajanaka, chỉ có một người có growth mindset, còn 499 người mang fixed mindset - tư duy cố định: “Tình thế này không thay đổi được”, và buông xuôi. Cuộc đời là vậy - người thì chìm, người thì bơi.

Mahajanaka bơi, và gặp nàng tiên. Cuối cùng, ông được đưa về khu vườn thần tiên và ngủ thiếp đi vì quá mệt mỏi.

Trong khi đó, người dân đang tìm một người có đủ phẩm chất làm vua bằng cách xem tướng mạo, dấu hiệu “ngũ uẩn vương giả”. Và họ tìm đến chỗ Mahajanaka đang ngủ.

Khi ông tỉnh dậy, đoàn người đã chờ sẵn dưới chân ông. Ngắn gọn mà nói - ông được phong vương và trị vì đất nước bằng sự công bằng, hòa bình, và phát triển hơn bao giờ hết.

Cho đến một ngày, khi thấy một sợi tóc bạc đầu tiên, ông quyết định từ bỏ ngai vàng và xuất gia tu hành.

Kết lại, bài học từ truyền thuyết Mahajanaka có thể soi chiếu qua lăng kính growth mindset và fixed mindset. Khi gặp thử thách, người có tư duy phát triển sẽ không bỏ cuộc.