Tầm soát sớm ung thư dạ dày để không bỏ lỡ 'thời điểm vàng'

Ung thư dạ dày không phải là một căn bệnh hiếm gặp, nhưng lại là một trong những loại ung thư có tỷ lệ tử vong cao hàng đầu trên toàn thế giới, đặc biệt phổ biến tại khu vực châu Á, bao gồm cả Việt Nam.

Theo thống kê Globocan 2020 do Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC- WHO) công bố, Việt Nam ghi nhận gần 15.000 trường hợp tử vong do ung thư dạ dày, xếp thứ ba trong các loại ung thư phổ biến tại nước ta. Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này là do người bệnh chỉ phát hiện ung thư ở giai đoạn muộn, thậm chí có trường hợp chỉ phát hiện khi ung thư đã di căn, không còn chỉ định phẫu thuật.

Ung thư dạ dày không bùng phát một cách ồn ào, mà tiến triển âm thầm qua nhiều giai đoạn, bắt đầu từ những triệu chứng mơ hồ cho đến các dấu hiệu rõ rệt ở giai đoạn muộn. Chính sự “im lặng nguy hiểm” này khiến phần lớn bệnh nhân chỉ phát hiện bệnh khi đã ở vào giai đoạn tiến triển, làm giảm hiệu quả điều trị và tiên lượng sống. Vì vậy, việc nhận biết sớm dấu hiệu của ung thư dạ dày đóng vai trò cực kỳ quan trọng, giúp mở ra cánh cửa kịp thời cho các biện pháp can thiệp, đặc biệt là khi kết hợp với các chương trình tầm soát ung thư định kỳ.

Một trong những nguyên nhân gây ung thư dạ dày hàng đầu được y văn quốc tế công nhận là nhiễm Helicobacter pylori – loại vi khuẩn có khả năng sống trong môi trường acid khắc nghiệt của dạ dày. Theo Tổ chức Y tế thế giới, loại vi khuẩn này được xếp vào nhóm tác nhân gây ung thư loại I, tương đương với thuốc lá và amiăng. Tại Việt Nam, tỷ lệ nhiễm H. pylori dao động từ 60% – 70% dân số, đặc biệt cao ở người lớn tuổi và những vùng có điều kiện vệ sinh kém.

Vi khuẩn này khi lưu trú lâu dài sẽ làm tổn thương lớp niêm mạc, gây viêm dạ dày mạn tính, biến đổi cấu trúc tế bào và có thể dẫn đến ung thư dạ dày sau nhiều năm. Tuy nhiên, không phải ai nhiễm H. pylori cũng sẽ phát triển thành ung thư, mà nguy cơ sẽ tăng lên khi kết hợp với các yếu tố khác như di truyền, chế độ ăn mặn và hút thuốc.

Ngoài ra, các yếu tố môi trường, di truyền cũng đóng vai trò không thể xem nhẹ. Những người có người thân trực hệ từng mắc ung thư dạ dày, đặc biệt ở độ tuổi dưới 50, có nguy cơ cao gấp 2 – 3 lần. Hội chứng ung thư di truyền như Lynch syndrome hay Hội chứng đa polyp tuyến gia đình (FAP) cũng liên quan đến khả năng xuất hiện ung thư đường tiêu hóa, bao gồm cả dạ dày và đại trực tràng.

Một số bệnh lý đặc hiệu như polyp dạ dày, thiếu máu ác tính do thiếu vitamin B12, hoặc các rối loạn dị sản ruột (intestinal metaplasia) cũng được coi là “tiền đề nguy hiểm” khi không được theo dõi sát sao sẽ dễ dàng chuyển thành tế bào ung thư. Đây là lý do mà người bệnh có tiền sử polyp hoặc viêm teo dạ dày cần được chỉ định tầm soát ung thư định kỳ bằng nội soi sinh thiết và các xét nghiệm huyết học.

Chế độ ăn uống giàu muối, thực phẩm lên men, thịt xông khói hay đồ ăn chế biến sẵn chứa nhiều nitrat là những yếu tố được chứng minh có thể thúc đẩy tiến trình ung thư hóa. Các hợp chất nitrosamine hình thành trong quá trình tiêu hóa các thực phẩm này được xem là chất sinh ung thư mạnh, nhất là khi kết hợp với môi trường acid của dạ dày.

Không chỉ dừng ở đó, thói quen hút thuốc lá cũng làm tăng gấp đôi nguy cơ ung thư dạ dày, do khói thuốc chứa hơn 60 hợp chất gây đột biến gen. Cùng với đó, việc tiêu thụ rượu bia kéo dài gây kích ứng niêm mạc, dẫn đến viêm teo, đây là những biến đổi tiền ung thư thường gặp ở dạ dày.

Đặc biệt, trong bối cảnh đô thị hóa và áp lực công việc, tỷ lệ người mắc viêm dạ dày mạn tính (một yếu tố nền tảng dẫn đến dấu hiệu của ung thư dạ dày) ngày càng gia tăng. Căng thẳng kéo dài làm tăng tiết cortisol và acid dịch vị, tạo điều kiện cho tổn thương niêm mạc lan rộng.

Theo các chuyên gia, ung thư dạ dày nếu được phát hiện ở giai đoạn sớm sẽ có nhiều lựa chọn điều trị hiệu quả, ít xâm lấn, quản lý bệnh tốt. Trong đó, kỹ thuật cắt tách dưới niêm mạc (ESD) được đánh giá là giải pháp điều trị tối ưu, cho phép loại bỏ triệt để tổn thương ung thư ngay trong nội soi, giúp người bệnh tránh được can thiệp cắt một phần dạ dày.

Bác sĩ khuyến cáo, những người trên 40 tuổi hoặc nhóm người bệnh có nguy cơ cao như nhiễm HP, có tiền sử viêm loét dạ dày, hút thuốc lá, uống rượu bia thường xuyên, có người thân từng mắc ung thư tiêu hóa… nên đi nội soi định kỳ để được phát hiện và chẩn đoán sớm, không bỏ lỡ “thời điểm vàng” điều trị.