Cần làm gì khi huyết áp tăng cao đột ngột?

Huyết áp tăng cao bất ngờ có thể gây ra nhiều biến chứng với mức độ nặng nhẹ khác nhau. Đặc biệt tình trạng này nếu không được phát hiện kịp thời và xử trí đúng cách có thể để lại nhiều hậu quả đáng tiếc.

Huyết áp cao là "kẻ giết người thầm lặng"

Ở mức bình thường, chỉ số huyết áp dao động từ 90/60 mmHg đến 129/84 mmHg, lý tưởng nhất là dưới 120/80 mmHg. Tăng huyết áp (huyết áp cao) là trình trạng tăng áp lực lưu thông máu một cách liên tục khiến cho chỉ số huyết áp tâm thu vượt lên trên mức 140 mmHg và huyết áp tâm trương vượt ngưỡng 90 mmHg. Có những trường hợp tăng huyết áp mà không có bất kỳ triệu chứng cảnh báo nào.

Huyết áp bị tăng cao gây ra các triệu chứng choáng váng, chóng mặt, mệt mỏi, đau tức ngực,... không chỉ ảnh hưởng đến công việc và cuộc sống hàng ngày mà nó còn tiềm ẩn nhiều vấn đề sức khỏe nguy hại.

Tăng huyết áp được xem là "kẻ giết người thầm lặng" bởi không triệu chứng điển hình. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính có khoảng 1,5 tỷ người toàn cầu bị tăng huyết áp. Số bệnh nhân tăng nhanh chóng ở các nước đang phát triển thuộc châu Á, châu Phi.

Theo PGS.TS Nguyễn Lân Hiếu – Giám đốc Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, tăng huyết áp là một trong những cấp cứu nội khoa thường gặp nhất ở người trung niên và cao tuổi. Nếu xử trí đúng, tình trạng này hoàn toàn có thể kiểm soát. Ngược lại, chỉ cần chậm trễ vài phút hoặc dùng thuốc sai cách, người bệnh có thể đối mặt với các biến chứng nguy hiểm như đột quỵ, nhồi máu cơ tim, suy thận cấp, thậm chí tử vong.

Một số nguyên nhân gây tăng huyết áp

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng tăng huyết áp đột ngột trong đó nguyên nhân phổ biến nhất là người bệnh quên uống thuốc, nhất là người cao tuổi hay quên.

Trạng thái tâm lý khi bị kích động giận giữ, sốc do gặp những sự cố hoặc niềm vui bất chợt cũng khiến tăng huyết áp đột ngột.

Một số thói quen ăn uống của người bệnh tăng huyết áp thay đổi cũng là lý do khiến tăng huyết áp đột ngột. Trong đó thường gặp vào các kỳ nghỉ, sự kiện quan trọng khiến người bệnh thay đổi thói quen ăn uống: Ăn mặn hơn, uống rượu bia, chất kích thích cà phê, thuốc lá,… dẫn đến tăng huyết áp đột ngột

Ngoài ra, việc sử dụng các loại thuốc như: cocaine, amphetamine, thuốc tránh thai, NSAIDs,… có thể làm tăng huyết áp hoặc tương tác với thuốc điều trị tăng huyết áp làm giảm hiệu quả của thuốc.

Theo Phó giáo sư Nguyễn Mạnh Hùng, Viện trưởng Tim mạch Việt Nam, trong số những người bị tăng huyết áp thì một nửa không biết mình mắc bệnh. Khi biết bệnh, 1/3 trong số đó không điều trị. Trong số những người điều trị, 64% không đạt được huyết áp mục tiêu là dưới 140/90 mmHg. Nhiều trường hợp có triệu chứng thì bệnh đã khá nặng, đến độ hai hoặc độ ba.

Với người trẻ, lối sống ít vận động, chế độ ăn không lành mạnh như ăn mặn, thức ăn nhanh, thực phẩm chứa chất béo bão hòa; lạm dụng rượu bia; hút thuốc lá; căng thẳng kéo dài... góp phần thúc đẩy bệnh gia tăng. Trong đó, việc ăn quá mặn, nhiều thực phẩm giàu natri, chế biến sẵn (xúc xích, thịt nguội) khiến cơ thể phải giữ nước nhiều hơn, làm tăng thể tích máu, tạo áp lực lên thành mạch máu, dẫn đến tăng huyết áp.

Không ít người trẻ có thói quen thức khuya, thường xuyên ngủ không đủ giấc hoặc ngủ kém, gây ra phản ứng căng thẳng của cơ thể, làm rối loạn cân bằng nội tiết tố, ảnh hưởng đến điều hòa huyết áp và máu, đường. Sử dụng thiết bị điện tử quá nhiều cũng gây ra những tác động tiêu cực đối với sức khỏe tinh thần và thể chất, gây căng thẳng, lo lắng và trầm cảm cao hơn, từ đó khiến huyết áp tăng.

Tổ chức Y tế Thế giới kêu gọi mọi người tự kiểm tra để biết con số huyết áp và theo dõi định kỳ nhằm phát hiện sớm bệnh. Mỗi người cũng cần chủ động kiểm soát tình trạng huyết áp cao bằng cách thay đổi lối sống, tập thể dục thường xuyên; ăn uống lành mạnh, cân bằng dinh dưỡng; bỏ uống rượu bia, thuốc lá, các chất gây nghiện, chất kích thích…

Cách xử trí huyết áp tăng cao đột ngột

Nếu như thấy các biểu hiện nghi ngờ trên hoặc phát hiện thấy người người thân có những dấu hiệu nghi ngờ kèm theo tiền sử mắc bệnh huyết áp đang điều trị… thì rất có thể là do cơn tăng huyết áp đột ngột. Việc phát hiện xử trí các tình huống trên rất quan trọng, cần theo các bước sau:

Bước 1: Người bệnh cần nghỉ ngơi tại chỗ

Tốt nhất, người bệnh tăng huyết áp cần nằm hoặc ngồi yên tại chỗ, hít thở sâu và thả lỏng cơ thể, cởi bỏ nón mũ, nới lỏng quần áo, tránh tình trạng đám đông xúm lại hỏi han.

Khi nằm, kê đầu cao khoảng 30 độ so với mặt phẳng, không để chân cao hơn đầu vì sẽ làm tăng áp lực lên mạch máu não.

Nếu thấy khó thở, hãy ngồi dậy và kê gối ở sau lưng, tuyệt đối không đứng dậy đi lại để tránh bị choáng ngất. Trường hợp bạn là người xung quanh và người bệnh có dấu hiệu nôn mửa, nên cho người bệnh nằm nghiêng để tránh tắc nghẽn đường thở.

Ngoài ra, không cho người bệnh ăn, uống nếu có dấu hiệu miệng méo, cơ mặt lệch sang một bên….

Bước 2: Cần kiểm tra huyết áp

Đo huyết áp để đánh giá mức độ nghiêm trọng của bệnh. Tùy theo chỉ số huyết áp và triệu chứng mà người bệnh gặp phải, cách xử trí sẽ khác nhau. Nếu trong lần đo đầu tiên, chỉ số huyết áp từ 180/120 mmHg trở lên và không có bất kỳ triệu chứng tổn thương cơ quan đích nào (ví dụ như đau ngực, khó thở, đau lưng, yếu, liệt nửa người, thay đổi thị lực, khó nói, co giật, tiểu máu, nôn ói nhiều), điều cần làm là giữ bình tĩnh, nghỉ ngơi và đo lại huyết áp sau 15 phút.

Ở lần đo huyết áp thứ 2 các chỉ số huyết áp vẫn cao nhưng không có bất cứ biểu hiện nào thì đây là cơn tăng huyết áp khẩn trương.

Khi đó cần uống các thuốc hạ huyết áp để hạ huyết áp từ từ trong 28 – 48 giờ. Không nên sử dụng các thuốc hạ huyết áp nhanh (ví dụ: Nifedipin nhỏ giọt dưới lưỡi), bởi việc hạ huyết áp quá nhanh, đột ngột sẽ làm giảm tưới máu từ đó gây tổn thương các cơ quan đích (gây thiếu máu não, thiếu máu cơ tim). Sau đó đưa người bệnh đến gặp bác sĩ để được điều chỉnh lại các thuốc điều trị tăng huyết áp khác nhằm giúp huyết áp giảm từ từ về mức an toàn.

Đối với trường hợp lần đầu tiên đo huyết áp có các chỉ số từ 180/120 mmHg trở lên và kèm theo bất kỳ triệu chứng bất thường nào kể trên, đây là cơn tăng huyết áp cấp cứu cực kỳ nguy hiểm đe dọa tính mạng. Trường hợp này ngay lập tức phải gọi cấp cứu hoặc nhanh chóng tới bệnh viện hay cơ sở y tế gần nhất để được các bác sĩ khám và điều trị kịp thời.